موانع و آسیب های صبر پیشگی از منظر قرآن، روایات و روانشناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اهلبیت شناسی، جامعه المصطفی العالمیه

2 دانش پژوه دکتری جریان های کلامی معاصر اسلام، جامعه المصطفی العالمیه

چکیده

صبر پیشگی به عنوان یکی از فضایل کلیدی در زندگی انسانی، نقش محوری در دستیابی به آرامش روانی و تعالی معنوی ایفا می‌کند. با این حال، عوامل متعددی از جمله باورهای نادرست و آسیب‌های اخلاقی، مانع از تحقق این صفت می‌شوند. قرآن کریم به عنوان منبع هدایت، علاوه بر تبیین علل سازنده صبر، به آسیب‌شناسی آن پرداخته و موانع را برجسته می‌سازد. از منظر روانشناسی نیز، این موانع با پدیده‌هایی چون اضطراب، افسردگی و عدم رضایت مرتبط هستند. عدم توجه به این موانع، منجر به بی‌ثباتی عاطفی، کاهش انگیزه و اختلالات روانی در افراد می‌گردد، که در جوامع اسلامی معاصر، با چالش‌های مدرن مانند فشارهای اقتصادی و اجتماعی تشدید می‌شود. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و تحلیل موانع و آسیب‌های صبر پیشگی از دو منظر قرآن و روانشناسی است. به طور خاص، موانع بینشی (مانند کفر، ترس و منفی‌نگری) و اخلاقی (مانند عجله، گناه و حسد) بررسی شده تا راهکارهای ترکیبی برای تقویت صبر ارائه گردد. این مطالعه کیفی و توصیفی-تحلیلی است. داده‌ها از منابع اولیه قرآنی و روایی گردآوری شده و با دیدگاه‌های روانشناختی مقایسه و تحلیل گردیده است. نتایج تحقیق حاکی است که موانع بینشی شامل کفر و شرک (مانع شناخت حقایق)، ترس از مرگ (ناشی از دلبستگی دنیوی و جهالت)، ترس از فقر و آینده (عامل اضطراب مزمن)، منفی‌نگری (ایجاد افسردگی) و مقایسه صعودی در مادیات (حسرت و نارضایتی) است. موانع اخلاقی نیز عجله (شتابزدگی غریزی)، گناه (اضطراب وجدان)، حرص (عدم قناعت)، ناامیدی (فقدان انگیزه)، خشم (دلسردی) و حسد (رنج مداوم) را در بر می‌گیرد. نتایج نشان می‌دهد که ادغام دیدگاه قرآنی (تأکید بر فطرت توحیدی و توبه) با روانشناسی (کنترل استرس و نگرش مثبت) می‌تواند صبر را تقویت کند.

کلیدواژه‌ها